Kế hoạch được đưa ra sau cuộc gặp giữa Tổng thống Mỹ và Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tại Nhà Trắng, cuộc gặp trực tiếp thứ tư giữa hai nhà lãnh đạo kể từ khi ông Trump trở lại nắm quyền đầu năm 2025. Theo giới quan sát, đây là sáng kiến hòa bình chi tiết nhất của Mỹ trong nhiều thập niên, với tham vọng định hình lại toàn diện tương lai Gaza.

Những điểm chính của kế hoạch

Theo kế hoạch, toàn bộ con tin – bao gồm cả những người đã thiệt mạng – sẽ được trao trả trong vòng 72 giờ sau khi Israel chấp thuận thỏa thuận. Đổi lại, Israel sẽ thả 250 tù nhân đang thụ án chung thân và 1.700 người Palestine bị bắt giữ sau ngày 7-10-2023, bao gồm tất cả phụ nữ và trẻ em. Ngoài ra, mỗi con tin Israel được thả sẽ tương đương với việc trao trả thi thể của 15 người Palestine ở Gaza.

Một trong những điểm nổi bật của kế hoạch là đề xuất thành lập một ủy ban kỹ trị Palestine tạm thời để quản lý Gaza, dưới sự giám sát của một "Hội đồng Hòa bình" quốc tế do chính ông Trump làm Chủ tịch. Hội đồng này sẽ bao gồm các nhân vật quốc tế, trong đó có cựu Thủ tướng Anh Tony Blair. Ông Trump cũng kêu gọi ngừng ngay lập tức các hoạt động quân sự sau khi hai bên chấp thuận thỏa thuận. Lực lượng Israel sẽ rút về ranh giới đã được thống nhất, và việc rút quân toàn bộ sẽ được thực hiện theo từng giai đoạn, gắn với điều kiện cụ thể. Đồng thời, các thành viên Hamas từ bỏ vũ khí và cam kết sống trong hòa bình sẽ được ân xá và tạo điều kiện ra đi an toàn nếu họ mong muốn. Một phần quan trọng khác trong kế hoạch là lời hứa không ai bị ép rời Gaza. Ông Trump nhấn mạnh: “Ai muốn rời đi sẽ được tự do rời đi. Ai muốn trở lại sẽ được phép trở lại". Ngoài ra, một vùng kinh tế đặc biệt với thuế suất ưu đãi sẽ được thành lập tại Gaza, cùng với một ủy ban đầu tư quốc tế nhằm phục hồi hạ tầng và thúc đẩy phát triển.

Còn nhiều điều cần làm rõ

Dù được đánh giá là toàn diện và chi tiết nhất trong nhiều thập niên, kế hoạch vẫn gây tranh luận sâu sắc về tính hợp pháp, khả năng thực thi và phản ứng của các bên, bởi văn bản chưa nêu rõ tiêu chí xét duyệt, cơ chế kiểm soát hay trách nhiệm pháp lý của các bên. Theo Viện Brookings (Mỹ), việc trao cho một cơ quan quốc tế quyền giám sát trực tiếp Gaza “chưa có tiền lệ” và có thể “vấp phải phản ứng mạnh từ cả Israel lẫn Hamas nếu thiếu cơ chế pháp lý rõ ràng và sự bảo trợ của Liên hợp quốc”. Brookings cho rằng điểm yếu của kế hoạch nằm ở việc “thiếu quy định thực thi chi tiết cho tiến trình giải giáp và kiểm soát an ninh”, dễ dẫn đến khoảng trống quyền lực nếu Hamas bị loại bỏ quá nhanh. Còn theo các chuyên gia của Reuters và Politico, khả năng thực thi vẫn “phụ thuộc lớn vào sự chấp thuận của Hamas”, điều khó đạt được khi kế hoạch yêu cầu tổ chức này từ bỏ hoàn toàn quyền lực và vũ khí. Họ cảnh báo nếu không có đồng thuận, Gaza có thể rơi vào “khoảng trống an ninh nguy hiểm” với nguy cơ tái bùng phát bạo lực.

Dù còn nhiều tranh cãi, sự xuất hiện của kế hoạch này thể hiện tham vọng của Washington trong việc tái khẳng định vai trò trung tâm ở Trung Đông, đồng thời thiết lập một khung đối thoại có cấu trúc rõ ràng. Tuy nhiên, độ bền vững của hòa bình sẽ phụ thuộc vào ý chí chính trị của các bên liên quan, đặc biệt là khả năng của người Palestine trong việc định hình tương lai của chính mình, thay vì chỉ là đối tượng của các kế hoạch bên ngoài. Kế hoạch 20 điểm của Tổng thống Trump là một tầm nhìn toàn diện và táo bạo, song để biến nó thành hiện thực cần nhiều hơn sự đồng thuận chính trị, đó là cam kết thực chất từ các bên liên quan và niềm tin vào một Gaza hòa bình, tự chủ.

Phản ứng của các bên

Ngoại trưởng các nước Saudi Arabia, Jordan, Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE), Qatar, Ai Cập, Thổ Nhĩ Kỳ, Indonesia và Pakistan đã ra tuyên bố chung hoan nghênh kế hoạch hòa bình của Tổng thống Trump nhằm chấm dứt cuộc chiến ở Dải Gaza. Ngoại trưởng 8 quốc gia nêu trên bày tỏ sẵn sàng hợp tác tích cực với Mỹ và các bên liên quan để hoàn tất thỏa thuận và đảm bảo thực thi văn kiện này.

Cùng ngày, Chính quyền Palestine (PA) đã ca ngợi những nỗ lực hòa bình của ông chủ Nhà Trắng. Hãng thông tấn WAFA của Palestine dẫn tuyên bố của PA tái khẳng định cam kết “hợp tác với Mỹ, các nước trong khu vực và các đối tác để chấm dứt chiến sự ở Gaza thông qua một thỏa thuận toàn diện”, trong đó có việc mở đường cho nền hòa bình công bằng trên cơ sở giải pháp hai nhà nước.

Từ Paris, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã lên tiếng tán thành cam kết của người đồng cấp Mỹ về việc chấm dứt chiến sự ở Dải Gaza và đảm bảo mục tiêu giải thoát tất cả các con tin. Trong khi đó, Thủ tướng Anh Keir Starmer cũng biểu dương những nỗ lực của Tổng thống Trump nhằm chấm dứt xung đột ở Gaza thông qua bản kế hoạch mới.Nhà lãnh đạo Anh bày tỏ: “Chúng tôi kêu gọi tất cả các bên cùng nhau hợp tác với Chính quyền Mỹ để hoàn tất thỏa thuận này và biến nó trở thành hiện thực”. Theo ông, Hamas “nên chấp thuận kế hoạch” của nhà lãnh đạo Mỹ, “hạ vũ khí và trả tự do cho tất cả các con tin còn lại”.

Đồng tình với những quan điểm kể trên, Văn phòng Thủ tướng Italy cùng ngày cho biết Rome hoan nghênh đề xuất của ông Trump về việc chấm dứt cuộc chiến ở Gaza và sẵn sàng đóng góp vai trò thông qua sự phối hợp chặt chẽ với Washington, các đối tác châu Âu và các bên liên quan trong khu vực.Tuyên bố của Văn phòng Thủ tướng Italy đánh giá đề xuất của nhà lãnh đạo Mỹ “có thể đánh dấu một bước ngoặt, cho phép chấm dứt vĩnh viễn các hành động thù địch, trả tự do ngay lập tức cho tất cả các con tin, đảm bảo quyền tiếp cận nhân đạo đầy đủ và an toàn cho dân thường”… Rome cũng kêu gọi phong trào Hamas “đồng ý không can thiệp vào tương lai của Gaza và giải giáp hoàn toàn”.

Cũng trong ngày 29-9, các nhà trung gian hòa giải Qatar và Ai Cập đã gặp Hamas để chuyển cho lực lượng này bản kế hoạch hòa bình của ông Trump. Theo một nguồn thạo tin, Thủ tướng Qatar Sheikh Mohammed bin Abdulrahman Al Thani và Giám đốc Cơ quan tình báo Ai Cập Hassan Mahmoud Rashad “vừa gặp các nhà đàm phán Hamas và chia sẻ bản kế hoạch”. Các nhà đàm phán Hamas khẳng định “sẽ xem xét bản kế hoạch này một cách thiện chí và đưa ra phản hồi”.

AN BÌNH